Çanakkale savaşı

Çanakkale savaşı kimler arasında gerçekleşti ?

Çanakkale savaşı İtilaf devletleri ( Fransa , İngiltere ) ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşti

Çanakkale savaşının nedenleri .

İtilaf devletleri ile savaşa giren Osmanlı Devleti’ni saf dışı bırakmak amacıyla itilaf devletleri tarafından düzenlenen Çanakkale harekatı , 1. dünya savaşının en önemli askeri faaliyetlerinin birini teşkil etmekte . Osmanlı devleti’nin Almanya yanında savaşa katılmasıyla zor durumda kalan İngiltere ve Fransa , Rusya ile temasa geçip savaş güçlerini arttırmak , Osmanlı Devleti’nin Süveyş kanalı ve Hint yolu üzerisindeki baskısını kaldırıp ve Orta avrupaya giriş yapan Almanya – Avusturya ordularını arkadan çevirmek için bu harekatı gerekli gördüler . Boğazlar’a karşı girişilicek bir deniz harekatı ile İstanbul’u fethedip Osmanlılar’ı savaştan çıkarma fikri özellikle İngiliz bahriye nazrı sonra Başbakan Winston tarafından onaylandı . İtilaf devletleri bu harekatla savaşa katılmamış Balkan devletlerini yanına çekmeyi planlıyordu.

Çanakkale savaşı nasıl başladı .

‘Gelibolu Savaşları’ adıyla da bilinen Boğazlar’a yapılan bu deniz hücmu . 3 Kasım 1914’te iki İngiliz savaş gemisinin Ertuğrul ve Seddülbahir , iki Fransız gemisinin de Kumkale ve Orhaniye tabyalarını bombardımana tutmasıyla başladı . Bunu yaparken henüz Osmanlı devletine savaş ilan etmemişti , bu askeri harekatın hedefinin boğazlar olacağının ilk habercisiydi . İtilaf devletleri ( Fransa ve İngiltere ) 5 Kasım 1914’te Osmanlı Devletine savaş ilan ettiler .

18 Mart Bozgunu !

17 Mart 1915’te Bozcaada’da , Akdeniz orduları başkumandanı General Hamilton’un katıldığı bir toplantıda deniz harekatı planına göre bir hafta önceden mayınlardan temizlenmiş olan boğazın aşağı kısımlarından boğaz zorlanıcaktı . Türk donanmasının Nusret mayın gemisinin Karanlık Liman bölgesini mayınlamasıyla deniz harekatının kaderini aslında az çok belirlemişti . 18 Mart 1915 sabahı boğaza giriş yapan ve tabyaları top yağmuruna tutan İngiliz ve Fransız filoları , Çanakkale boğazının mevzilerinden açılan yoğun ateş ve Karanlık Liman’a dökülen mayınların etkisiyle mevcutlarının az çok yarısını kaybettiler ( %35 ) ve çekilmek zorunda kaldılar . Ardından hareket sırasında mayınlara çarpan İtilaf donanmasının Bouvet , Ocean , Irresistible savaş gemileri ve iki muhrip gemi ve mayın arayıcı gemilerini kaybettiler . Gaulious , Inflexible de dahil olmak üzere yedi zırhlı araç kullanılmaz hale geldi . Bu başarılı savunmayı yöneten Çanakkale müstahkem mevki kumandanı Cevad Paşa ’18 Mart kahramanı’ unvanı ile anıldı .

Anzac

18 Mart bozgunu İtilaf devletlerine karadan destek almadan denizden geçilmeyeceğini gösterdiğinden , General Hamilton’un emrinde bir çıkma ordusu hazırlanmaya başladı Avustralya ve Yeni Zellenda askerlerinden oluşan kolordu Arıburnu’na , İngiliz ve Fransız kuvvetleri de Seddülbahir’e çıkartılıcaktı . Bu amaçla yaklaşık 75 binlik ordu Limni’de toplanırken Osmanlı başkumandanlığı da Çanakkale bölgesinde ki birliklerin yeni kuvvetlerle takviye ederek beşinci orduyu kurdu ve başına Mareşal Liman von Sandres’i getirdi . Liman von Sandres , Türk birliklerini boğazın her tarafına dağıtmadan çıkarma bölgelerine yakın yerlerde topladı . Çıkma harekatı 25 Nisan 1915 günü İngiliz Generali Hamilton ve Fransız Generali D’Amede’nın yönetmesiyle başladı . Asıl çıkartma Seddülbahir ve Arıburnuna yapılıcaktı .Savaş gemilerinin ve muhriplerin savunmasıyla kıyıya yakınlaşan Avustralya tümeninin bir tugay bir tugayını taşıyan çıkarma gemilerinin , akıntıyla sürüklenerek Kabatepe bölgesine bir kıyı olan Arıburnu bölgesine çıkmak zorunda kalmalarından sonra 57. Alay bir dağ bataryası ile Arıburnu’na takviye edildi ve Ecebat bölgesinde ki 27. Alay’ın önemli bir kısmı çıkarma bölgesine göreve yollandı . Tedbirler 5. Ordu kumandanlığınca da tasvip edildiğinden karşı taaruz başladı . Kıyıya çıkan İngiliz ve Fransa askerleri geriye yollandı ama geriden gelen kuvvetlerin yardımıyla Kanlısırt batısı ile Yüksekırt bölgesinde tutunabildiler . İtilaf donanmasının kuvvetleri , aynı gün içinde donanmanın ateşiyle birlikte Seddülbahir’e de çıkarma yaptı . Seddülbahir bölgesini ay şeklinde çevreliyen yüzlerce geminin yakın mesafeden Osmanlı siperlerine attığı toplara rağmen Osmanlı kuvveti çıkarma yapmaya çalışanlara ağır zararlara uğrattı . 27 Nisan’da İngilizler saldırı girişiminde bulundu fakat Zığındere , Eski hisarlık bölgesinde durduruldular .28 Nisan’da tekrardan İngiliz ve Fransızlar ortak bir saldırıda bulunmak isteselerde Osmanlı taaruzları tarafından engellendi .

Osmanlı ordusunun taaruzları

İtilaf devletleri tekrar tekrar boğazı zorlasalar da Osmanlı sadece savunma yapmamış karşı taaruzlarda bulunmuşlardır . İlk Osmanlı taaruzu , Anarfatlar bölgesine çıkan İngilizler’e 27 Nisan 1915 sabahı Arıburnu kesminde ki Osmanlı birlikleri yaptı . İngiliz ve Fransız gemilerinin saldırıları ile Osmanlı taaruzu yavaşladı . Osmanlı birlikleri 1 Mayıs sabahı Merkeztepe , Sivritepe , Kanlısırt bölgesinde İngiliz kuvvetlerine saldırı gerçekleştirse de İngiliz donanmasının iyi olmasından dolayı Anzak kolordusu’nun imha edilmesinden bir kez daha kurtardı . Osmanlı birliklerinin önemli olan bir taaruzu 2 Mayıs gecesi Seddülbahir hattında gerçekleşti bir başarıya ulaşılamadı . 3-4 Mayıs gecesinde bir taaruz yapılma kararına varıldı bu sefer Osmanlı birlikleri karşısında İngiliz ve Fransa hatlarında çözülmeler başlasa da İngiz fransız savaş gemilerinin açtığı ateş dolayısıyla taaruz durduruldu ve birlikler eski mevkiilerine çekilmek zorunda kaldı . Bundan sonra Osmanlı birlikleri kumandası değişikliklere uğradı , ordu güney ve kuzey kutupları olarak ikiye ayrılmıştı Seddülbahir bölgesinde ki birliklere Güney grubu ismi verildi ve Kumandanı ise Weber paşa olmuştu , Arıburnu bölgesinede Kuzey grubu ismi verildi ve ilk önce Esad Paşa kumandanlığında hareket ettiler ardından ise Ali Rıza Bey’in kumandanlığında hareket ettiler . Osmanlı ordusunda bu değişiklikler yapılırken General Hamilton da Türkler’in mevzilerini tahkim edip takviye almalarına imkan vermemeye çalışarak Kirte bölgesini almak için 6 Mayıs günü İngiliz birliklerini harekete geçirdi fakat başarısız oldular . Taaruz 7-8-9 Mayıs’ta tekrarlandı fakat yine başarısız oldular .

Enver Paşa’nın Emri

11 Mayıs’ta Çanakkale’ye gelip cepheyi dolaşan Enver Paşa , Arıburnu’nda karşı taaruzla İngilizler’i denize dökme planıyla 13 Mayısta 5. Ordu Kumandanlığına emir vermişti . Bunun üzerine Mareşal Sanders 19 Mayıs’ta saldırı başlattı . Türk birlikleri önce başarı elde ettiler dar sahil şeridi üzerinde tutunmaya çalışan Anzak kuvvetlerinin şiddetli müdafaası yüzünden kesin bir sonuca varılmadı . Bu olaylardan sonra her iki Cephede günlerce siper savaşları sürdürmeye devam etmiş 21 Haziran’da Kerevizdere 28 Haziran’da Zığındere cephesi çok ağır ve şiddetli geçmiştir . Bu olaylar ardından . İtilaf devletleri kesin bir sonuç almak amacıyla büyük takviye getirip Osmanlı birliklerinin geri ile irtibatını kesmek amacıyla 6-7 Ağustos gecesi Arıburnu’nun kuzeyinde Suvla Limanı ve civarına asker çıkararak Anarfatlar’a doğru ilerlemeye başladılar .

Çanakkale Geçilmez !!

Dört gün süren muharebeler sonunda Osmanlı kuvvetleri tarafından Conkbayırı’nda durduruldular . Böylece 1. Anarfat Zaferi’nden sonra İtilaf kuvvetlerinin yaptığı bütün taaruzlar neticesiz kaldı ama 21 Ağustosta yeniden bir saldırı girişiminde bulundular . 2. Anarfatlar muharebesi denilen bu harekatta da başarılı olamayınca muharebeler günlerce süren siper savaşlarına dönüştü . Her iki taraf büyük güçlükler çekse de siperlerini korumaya çalıştılar şartlar ne olursa olsun . Bu çarpışmalar sonucunda bütün mahrumiyet ve mühimmat yetersizliğine rağmen gücüyle Osmanlı askeri Çanakkale’nin geçilmez olduğunu bir kez daha ispatladı !!! Artık Çanakkale Türk tarihine altın harflerle yazıldı ve bir daha silinmemek üzere .!!

Çanakkale savaşının sonuçları neler oldu ?

Kasım 1915’te cepheye giriş yapan İngiliz Harbiye Nazırı Lord Kitchener durumu görünce bölgeyi tahliye etmekten başka çare olmadığına karar verdi böylece İtilaf Kuvvetleri , 19-20 Aralık gecesi Anarfatlar ve Arıburnu bölgesinden 8-9 Ocakta da Seddülbahir’den çekildiler .İtilaf devletlerinin başarısızlığı ile sonuç bulan Çanakkale savaşı , 1. Dünya savaşının seyrini değiştirdi gibi gözüküyor savaşın uzamasına sebep oldu. İngiltere’de hükümet değişikliğine yol açmıştır . Bir yıldan fazla süren ve tarihe geçen bu savaşta her iki tarafta büyük kayıplar vermiştir .

Çanakkale savaşında kaç şehit verildi ?

Çanakkale savaşına katılan Osmanlı kuvvetleri yaklaşık 700 bin kayıbı ise 190 bin ve 350 bin arasında değişiyor . Resmi kayıtlara göre 213.882 şehidimiz var İtilaf devletlerinde ise sadece ingiltere de 213.980 kişi tahmin ediliyor .

Çanakkale savaşı nedenleri ve sonuçları

İtilaf devletleri Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’u alarak İstanbul ve Çanakkale boğazlarının kontrolünü ele geçirip , Rusya’yla güvenli bir erzak tedarik ve askeri ikmal yolu açmak amacıyla yapıldı Almanya’nın müttefiklerinden birini savaş dışı bırakıcaklardı , bu nedenle ilk hedef olarak Çanakkale Boğazını seçtiler . Çanakkale Boğazı’nın donanmasıyla İstanbul’u fethetmeyi planlıyan Birleşik krallık ve Fransa gemilerinden oluşan donanmanın Boğaz’a saldırıları 1915’te Şubat ayında başladı özellikle 19 Şubat 1915 ve 25 şubat 1915 bombardımanlarından sonra Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Çobanlı giriş tabyalarının geri çekilmesi emrini verdi . En güçlü saldırı 18 mart 1915’te gerçekleştirildi ama Osmanlı Ordusunun Nusret Mayın Gemisi ile boğaza döşediği mayınlar infilak edince düşman donanması ağır kayıplar verdi ve deniz harekatından vazgeçtiler .
İtilaf devletleri ardından kara harekatı gerçekleştirmeye karar verdiler . Düşman 25 nisan 1915 şafağında Gelibolu Yarımadası’nın güneyinde beş noktada karaya çıktı Seddülbahir ve Arıburnu sahillerinde yer yer tutunsalarda Osmanlı devletinin savunması ve karşı taaruzları sonucunda Gelibolu Yarımadası’nın işgalini başaramadılar . Bunun üzerine sahildeki kuvvetler takviye edilmek için Arıburnu’nun kuzeyine Suvla koyu’na 6 Ağustos 1915’te yeni kuvvetlerle bir üçüncü çıkarma yapıldı . Britanya ve Anzak kuvvetlerinin Kocaçimentepe – Conkbayır hattında ve Anafartalar hattında yaptıkları genel taaruzlar osmanlı savunmasını yenemedi . Bu olaylardan sonra İngiliz , Anzak , Fransız kuvvetleri ağır bir mağlubiyet ve itibar kaybıyla Gelibolu yarımadasını 1915 yılının Aralık ayında terk etti .

Yazar : Dilara Uslu

Bir önceki yazımız olan Yeni tip korona virüs ( Covid-19 ) başlıklı makalemizde corona, devlet ve insanlık hakkında bilgiler verilmektedir.